किरणोत्सर्ग संशोधनातील एक महानायिका ( भाग - २ )

     या काळातच मेरीला 'न्युमोनिया' झाला. पण प्येर मात्र त्या घरगुती भट्टीत बसून काम करतच राहिला. या भानगडीत मेरीचे वजन सात किलोने घटले ! मेरी मात्र एवढी निश्चयी होती की तिनेच प्येरला प्रयोगात कधीही हर न मानता सतत पुढे चालू राहण्याविषयी प्रवृत्त केलं.
     १८९७ साली मेरीने आयरिन या मुलीला जन्म दिला. बाळंतपणानंतर १० दिवसातच ती कामाला लागली. दोन वर्ष ही 'ढवळाढवळ' केल्यावर त्यांना अगदी थोडासा ' बिसमथ' संयुगाचा गाळ मिळाला. मेरीला वाटले की या गाळात नक्कीच एक नवीन पदार्थ असला पाहिजे. तिने त्यावर मग प्रयोग करायला सुरुवात केली. शेवटी तिला तो पदार्थ मिळाला. त्या नवीन मिळविलेल्या मूलद्रव्याचे नाव तिने आपल्या मायदेशावरून 'पोलोनियम' असे ठेवले. तिने या मूलद्रव्याला स्वत:चे, पतीचे व इतर कुठल्याही नातलगाचे नाव न देता आपल्या देशाचे पोलंडचे नाव देऊन आपल्या देशाबद्दलाचा अभिमान जागवला. आता त्या गाळातून 'पोलोनियम' वेगळे काढल्यावरही जे पदार्थ उरत होते त्यावर प्रयोग करण्याची गरज होती. त्यातही काहीतरी सापडेल असे मेरीला वाटत होते.
    

किरणोत्सर्ग संशोधनातील एक महानायिका ( छायाचित्रे )

 प्रयोगात मग्न मारी क्युरी.

 मारी क्युरीचा स्टॅम्प.




                                                                                                        

आणखी छायाचित्रे पाहण्यासाठी खालील लिंक वर टिचकी मारा.
http://www.google.co.in/search?tbm=isch&hl=en&source=hp&biw=1115&bih=725&q=marie+curie&gbv=2&oq=Marie+Curie&aq=0&aqi=g10&aql=undefined&gs_sm=c&gs_upl=1665l7426l0l11l9l0l1l1l0l1050l4265l0.1.1.3.6-2.1l8

किरणोत्सर्ग संशोधनातील एक महानायिका ( भाग - १ )

     आपल्या शोधांनी विज्ञानाचा चेहरामोहरा बदलून टाकणाऱ्या व दोन नोबेल पारितोषिके जिंकणाऱ्या मारी क्युरी या कर्तबगार स्त्रीचा जन्म ७ नोव्हेंबर १८६७ रोजी वॉर्सा ( पोलंड ) येथे झाला. तिचे वडील विज्ञान आणि गणित शिकवत , तर आई पियानो वाजवत. मेरी क्युरीचे मुल नाव मान्या स्क्लोडोव्ह्स्का.
     पाच वर्षे नोकरी करून मान्याने आपल्या बहिणीला ब्रोन्याला शिकविले व नंतर स्वत: फ्रान्समध्ये जाऊन शिकली. त्यात अवघ्या सतराव्या वर्षी झालेल्या प्रेम- भंगामुले ती मनातून खचली होती. पण विज्ञानाच्या सुदैवाने, विज्ञानाच्या प्रेमाने तिला वाचवले.
     त्यानंतर पॅरिसच्या प्रयोगशाळेत तिची भेट पेरी क्युरीशी झाली. तो त्यावेळी त्याच्या भावाबरोबर 'स्फटिक' ( क्रिस्टल ) हा खूप दाबाखाली वीज कशी निर्माण करतो, यावर संशोधन करत होता. लवकरच या दोघांचे प्रेम जमले आणि हे दोघे २६ जुलै १८९५ रोजी विवाहबद्ध झाले. याचवेळी बेह्क्रेलला युरेनियमच्या क्षारातून कसलेतरी उत्सर्जन ( Radiation ) होतंय असं आढळले होते आणि त्यावर संशोधन करायला मेरीला पाचारण केले होते. मेरीने हेन्री बेह्क्रेलबरोबर युरेनियम क्षारातून निघणाऱ्या त्या गूढ उत्सर्जनावर काम करायला सुरुवात केली.पेरी ( प्येर ) व मारी ( मेरी ) हि एक अफलातून जोडी होती. प्येर अतिशय  खोडकर व खटयाळ होता, तर मेरी अतिशय शांत व गंभीर स्वभावाची होती.
     या प्रयोगात प्येरही मेरीला मदत करत असे. आता क्युरी दांपत्याने शास्त्राच्या इतिहासात एका प्रचंड मोठया प्रयोगाला सुरुवात केली होती. यासाठी प्रचंड परिश्रम व चिकाटीची गरज होती. युरेनियम ऑक्साईड असलेला पिंचब्लेंड क्षार उकळवून क्युरी दांपत्याने त्याचे शुद्धीकरण करण्याचे प्रयत्न सुरु केले. त्यांना तासनतास लोखंडी स्टोव्ह्समोर बसावे लागे. जेव्हा त्यांना त्या जालामुळे घुसमटायला होई तेव्हा ते आपली जागा बदलत असत.
    

सर आयझॅक न्यूटन - एक महामानव ( भाग-८ )

    प्रख्यात आणि अद्वितीय भौतिकशास्त्रज्ञ आईन्स्टाइनला न्यूटन व गॅलिलिओ हे या सह्स्त्रातले सर्वोत्तम संशोधक वाटायचे.न्यूटनच्या ताकदीचा शास्त्रज्ञ कित्येक शतके झाला नाही. त्याच्या बुद्धिमत्तेचा दरारा अजूनही कायम आहे. न्यूटननंतर  विज्ञानात अजून काय शोधायचे शिल्लक आहे ? असा प्रश्न लोंकांना पडू लागला.

                          अशा या महान शास्त्रज्ञाला कोटी कोटी प्रणाम !

काही संदर्भ ग्रंथ सूची व वेबसाईटस : -

१) किमयागार - अच्युत गोडबोले 

२) यांनी जग घडविले ( आयझॅक न्यूटन ) - मायकेल व्हाईट अनुवाद: सुधा नरवणे 

३)  en.wikipedia.org/wiki/Isaac_

४) Newton's 3 Laws of Motion

teachertech.rice.edu/Participants/louviere/Newton/

सर आयझॅक न्यूटन - एक महामानव ( भाग-७ )

   प्रिन्सिपिया या ग्रंथाने विज्ञानाचा चेहरामोहराच बदलून गेला. लँटिन भाषेत लिहिलेले हे पुस्तक म्हणजे विज्ञानाच्या इतिहासातील सर्वोत्तम पुस्तक होते. त्याकाळी 'प्रिन्सिपिया' खूप कमी लोकांना कळले. न्यूटनने मुद्दामूनच हे पुस्तक अतिशय अवघड भाषेत व अवघड पद्धतीने लिहिले होते, आपले पुस्तक खूपच कमी लोकांना कळावे असे न्यूटनला  वाटे. पण त्यानंतर त्याने लिहिलेले ' दि प्रोफेसीज' हे पुस्तक खूप लोकप्रिय झाले.

 'प्रिन्सिपिया' मुले न्यूटन रॉयल सोसायटीचा अध्यक्ष बनला. १७०५ साली त्याला इंग्लंडची राणी 'अ‍ॅन' हिच्या हस्ते 'नाईटहूड' या सर्वोत्तम पुरस्कार व 'सर' या किताबाने गौरवण्यात आले. हा पुरस्कार मिळविणारा तो पहिला वैज्ञानिक ठरला. 

  या सुमारास एक गमंतशीर गोष्ट घडली. न्यूटनने टाकसाळीत काम करायला सुरुवात केल्यावर त्याचा आता गणित आणि विज्ञानाची संबंध राहिला नव्हता, त्यामुळे 'न्यूटन आता संपलाय' अशीच सगळ्यांची समजूत झाली होती. पण जॉन बर्नोली या गणिततज्ञाने एक गणितातले अवघड कोडे जगातल्या सर्व गणितीयांना टाकले. न्यूटनने या अतिशय अवघड कोड्याचे उत्तर अवघ्या २ दिवसात सोडवून बर्नोलीकडे पाठवून दिले ते पाहून बर्नोली चाट पडला ' हे कोडे कोण सोडवेल हे मला माहित होते', हे तर मला वाघाचे पंजे दिसतायेत! असे उद्दगार बर्नोलीने काढले होते.

   असा हा जगविख्यात संशोधक २० मार्च १७२७ रोजी काळाच्या पडद्याआड गेला. 

सर आयझॅक न्यूटन - एक महामानव ( भाग-६ )

     न्यूटन जेव्हा ग्रहतारे यांच्या हालचाली , अंतरे यांच्याविषयी निष्कर्ष काढण्यात गर्क होता तेव्हा त्याला गणित अपुरे पडायला लागले तेव्हा त्याने कलनशास्त्र ( Calculus ) हा गणिताप्रकार १६६५ - ६६ मध्ये विकसित केला .

     यानंतर न्यूटनने प्रकाशावर संशोधन केले. लोलकातून बाहेर येणाऱ्या रंगाविषयी त्याने लिहिले , पण ते प्रकाशित मात्र केले नाही. पूर्वीच्या विज्ञान जगतावर  अ‍ॅरिस्टॉटलचा खूपच प्रभाव होता.' प्रकाश हा एकजिनसी आहे' असे  अ‍ॅरिस्टॉटल माने. न्यूटनने मात्र प्रकाश किरण लोलकातून सोडला तेव्हा त्याचे अनेक रंगत विभ्जन झालेले होते. याचा अर्थ प्रकाश एकजिनसी नव्हताच मुळी !

     १६८३ साली एकदा एडमंड हँली ( धुमकेतू फेम ), रोबर्ट हुक व ख्रिस्तोफर रेन हे एकदा रात्रीचे जेवण घेत बसले असताना ग्रहांचे भ्रमण कसं असतं आणि त्याचं कारण यावर चर्चा सुरु झाली. रेनने हे कारण शोधणाऱ्याला ४० शिलिंगचे बक्षीसही जाहीर केले.हुकने सवयीप्रमाणे उत्तर माहित असल्याचा दावा केला.

हँलीला हुकचा नक्षा उतरवायचा होता. तेव्हा तो न्यूटनकडे गेला. न्यूटनने ' ते ग्रह लंबवर्तुळाकार फिरतात आणि हे मी गणिताने सिद्ध केलंय, पण त्याचे कागद मिळत नाहीयेत' असे करून हँलीला फुटवले. खरे तर त्याचे कागद हरवलेले नव्हते, पण त्याला आपले संशोधन प्रकाशित करायला आवडत नसे. मग हुकची जिरवण्यासाठी  हँली प्रयत्न करतोय हे कळल्यावर इतकी वर्षे लपून ठेवलेले संशोधन न्यूटनने प्रकाशित करायचे ठरवले.यातूनच ' प्रिन्सिपिया' या ग्रंथाची निर्मिती झाली ते आपण पुढे बघू.

सर आयझॅक न्यूटन - एक महामानव ( भाग- 5 )

     न्यूटनने आपण एका पर्वतावर जाऊन बसलोय अशी कल्पना केली. तिथे बसून आपण एक दगड फेकला तर तो कुठेतरी पडेल. आणखी जास्त जोर लाऊन फेकला तर तो आणखी जास्त दूर जाऊन पडेल आणि त्यापेक्षाही आणखी जोर लावला तर आणखीनच दूर ! आणि यानंतर त्याच्या विचारांची झेप अफाट होती. आपण जर तो दगड खूपच प्रचंड जोरात फेकला तर तो कदाचित परतही येणार नाही ; ज्या वेगापेक्षा जास्त वेगाने तो दगड फेकला तर तो पृथ्वीपासून सटकून निघून जाईल , त्याला ' निस्त्न्याचा वेग ' किंवा मुक्तिवेग ( Escape Velocity ) असे म्हणतात. दगड फेक्ण्याकर्ता आपण जे बल वापरतो , त्यामुळे त्याला मिळणाऱ्या गतीमुळे तो पृथ्वीपासून दूर जातो आणि गुरुत्वाकार्षाणामुळे तो पृथ्वीकडे परत खेचला जातो. या दोन बलांपैकी कुठला मोठा यावर तो कसा जाईल ........, म्हणजे पृथ्वीकडे परत येईल का पृथ्वीपासून दूर जाईल हे ठरेल. आणि जर हे दोन बल सारखे असतील  तर तो दगड पृथ्वीपासून दूरही जाणार नाही आणि पृथ्वीकडे खेच्लाही जाणार नाही , तर तो दगड पृथ्वीभोवती एका कक्षेत चक्क फिरत बसेल! मग ग्रहांचे भ्रमण यामुळेच तर होत नाही ?